6.5 C
Pogradec
9.4 C
Korçë
6.3 C
Bilisht
7.7 C
Ersekë
8.7 C
Maliq
6.9 C
Liqenas
Tuesday, February 18, 2025

Fshati Vithkuq, historia, kultura, turizmi

- Advertisement -

Burimi: CRI online shqip

Vithkuqi është një depo gjigante historike dhe kulturore që nuk shteron kurrë, një thesar ende i pa eksploruar mirë, jo vetëm për periudhën mesjetare dhe Rilindjen, por edhe më pas duke vazhduar traditën me vizionin, horizontin kulturor dhe largpamësinë e banorëve të tij.

Historia

Vithkuqi është një vendbanim i lashtë ilir. Ndonëse pak i eksploruar ai daton si qendër e banuar nga periudha e parë e hekurit deri në shek II-të p.e.s. Dëshmi për këtë janë kalatë që janë vendosur për të ruajtur trevën, si ajo e Boshanjit, Bellovodës dhe e Leshnjës, si dhe tumat në lagjet e vjetra të Vithkuqit: Qyran dhe Qyrshas.

Në dokumenta ai përmendet si vendbanim në Principatën e Muzakajve, qysh në shek XV, por dokumenti më i rëndësishëm është që Vithkuqi ka qënë vendbanim qysh në shek XII-të, sepse në këtë kohë është ndërtuar dhe e para kishë në Vithkuq, ajo e Shën Thanasit, e cila daton në 1162-shin. Në regjimin osman Vithkuqi është regjistruar si pronësi myrk dhe më vonë vakëf i Mirahor Iljaz Beut (1484-1504).

Regjistrimi i parë kadastral i 1568-1570 jep të dhëna se Vithkuqi ka pasur popullsinë më të dendur dhe janë të regjistruara 343 familje të krishtera. Në shek XVII-XVIII njihet si qytet i zhvilluar dhe në kulmin e lulëzimit të tij ka patur 24 lagje me një popullsi që luhatet nga 12000-15000 banorë. Përveç kishës së parë (Kisha e Shën Thanasit) aty ndodhen edhe 17 kisha të tjera, 3 manastire dhe një qendër Mitropolie.

Ndërkohë ka ekzistuar një shkollë, sipas të dhënave, e barazvlefshme me atë të Voskopojës. Në vitet 1781-1819-1823 qyteti i Vithkuqit pësoi tre prishje të mëdha, të cilat e katandisën atë në një fshat të vogël me vetëm 13 familje. Rreth 1856-ës Vithkuqi e mori veten dhe u shfaq si një fshat me 150 shtëpi dhe me tre lagjet e sotme. Popullsia e Vithkuqit migroi e gjitha brenda dhe jashtë vendit, duke formuar dhe fshatra të shumtë me popullsi krejt vithkuqare (Mandrica në Bullgari, Lehova në Greqi, etj).

Vithkuqi mund të indentifikohet edhe si fshati i kishave e manastireve, për shembull, sepse dikur ka pasur më shumë se 24, e sot ka plot 14 të tilla. Të gjitha të veçanta, monumente kulture të shpërndara hijshëm, mes gjelbërimit që ofron pamje të rralla.

Kulturë dhe traditë

Pesha dhe rëndësia e një vendi nuk është vetëm te bukuritë e tij natyrore, por më tepër nga njerëzit dhe shkalla e zhvillimit të tij, nga historia, kultura dhe tradita e trashëguar në shekuj.

Vithkuqi ka patur burra me peshë, patriotë kalibri si Evstrat Vithkuqari, Kostë Cepi, Spiro Dine, që i kanë bërë nder jo vetëm atij vendi por edhe gjithë kombit shqiptar, si dhe plot figura të tjera. Një figurë e ndritur e Vithkuqit, është Naum Veqilharxhi, rilindasi i parë. Letra enciklike e tij është promemoria dhe dokumenti i parë i platformës politike të lëvizjes së re që po lindte në gjirin e intelektualëve shqiptarë.

Vithkuqarët janë njerëz të dashur, të sjellshëm, me kulturë të trashëguar, por edhe të importuar nga Evropa, sidomos nga Amerika. Veshja karakteristike e burrave dhe e grave ka qenë shumë e bukur. Gratë vithkuqare punojnë shumë bukur e me finesë leshin, i cili përveç veshjeve shërben për të bërë qilima, velenca etj. Mikpritja, bujaria dhe ngrohtësia janë atmosfera që krijojnë vithkuqarët për mysafirët.

Sa i përket traditës në muzikë, kënga popullore vithkuqare vazhdon të ruhet edhe sot e paprekur, pavarësisht ndikimeve të huaja. Ajo këndohet nga vajzat dhe djemtë e rinj në gëzimet e tyre familjare, e shoqëruar nga vallja e “Dados”, e cila njihet si vallja tipike e këtij fshati.

Vithkuqi është i njohur edhe për organizimin e shumë festave tradicionale që kanë më shumë karakter fetar, si Panairi i Shën Pjetrit më 29 qershor dhe Shën Nikodhimi, që është dhe festa e shoqatës “Vëllazëria Vithkuqare” më 10 korrik.

Artikuj te ngjashem

PËRGJIGJU

Ju lutemi shkruani komentin tuaj!
Ju lutem shkruani emrin tuaj këtu

- Reklam-

Artijukt e Fundit